Mình đã có đến hơn 700 bài viết về chân dung nhân vật trong suốt thời gian làm một cây viết chuyên nghiệp. Mình có được cơ hội gặp gỡ, giao tiếp và viết về những người Việt thành công ở khắp mọi năm châu. Chính cơ duyên này cho mình được học hỏi và được truyền cảm hứng mạnh mẽ từ họ.
Từ việc viết rất nhiều bài về chân dung nhân vật, mình đã đi qua hành trình tự viết một cuốn sách đầu tay về gương mặt Việt thành danh năm châu có tên Rạng danh tài trí Việt năm châu. Để có được những câu chuyện thú vị, để thuyết phục nhân vật đồng ý cởi mở trong từng ký ức của họ, mình đã làm thế nào?
Trong bài viết này mình xin chia sẻ đến bạn 5 phương pháp để viết tốt trong bài viết chân dung nhân vật mà mình đã áp dụng. Nếu bạn có ý tưởng nào hay hơn hoặc kinh nghiệm nào muốn chia sẻ, đừng ngần ngại comment hoặc trao đổi thêm với mình nhé! Chúc bạn có được những bài viết chân dung ấn tượng đến độc giả tương lai.
Nội Dung
- Để viết bài chất lượng, cần tìm nhân vật ấn tượng
- Để viết bài chân dung nhân vật, bạn nên hiểu rõ họ
- Giúp bạn trở thành cây viết chuyên nghiệp. Kiếm tiền bằng nghề viết. Giới thiệu tới bạn thông tin khóa học của mình nhé.
- Thuyết phục họ đồng ý bằng sự chân thành
- Những câu hỏi không nên bỏ qua khi viết chân dung nhân vật
- Giữ mối quan hệ tích cực, bền vững với nhân vật
Để viết bài chất lượng, cần tìm nhân vật ấn tượng
Công việc đầu tiên để viết được bài chân dung nhân vật là tìm được người thích hợp cho đề tài bạn khai thác. Bạn cần định hướng rõ mình muốn viết gì? Có thể bạn sẽ viết về một tấm gương vượt khó học tập, có thể về gương mặt Việt dành danh ở quốc tế trong lĩnh vực nghiên cứu, khởi nghiệp hoặc học tập? Hoặc tìm một nhà khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp với nhiều thành tích đáng ngưỡng mộ? Điều đầu tiên bạn cần làm là xác định bạn sẽ viết gì và muốn khai thác nhân vật như thế nào?
Sau khi xác định được hướng nội dung mình cần viết. Bạn có thể lên Google tìm kiếm các tấm gương từng xuất hiện trên báo chí để khai thác khía cạnh mới hơn mà báo chí chưa từng viết. Một cách khác bạn có thể nhờ bạn bè mình biết trên Facebook tìm kiếm và kết nối giúp. Bạn có thể đọc qua các tờ báo như Forbes với các nhân vật nổi bật Under 30 hoặc Under 40 để tìm kiếm gương mặt ấn tượng muốn khai thác thêm…
Một điều bạn cần nhớ là để có bài viết chất lượng, bạn cần tìm được nhân vật đủ ấn tượng. Họ có những khó khăn rất đặc biệt, họ có quan điểm khác biệt, họ có tố chất khác người, họ có tấm lòng cao cả, họ có thành tích bao người ngưỡng mộ hoặc họ có một câu chuyện đáng để viết về… Bạn hãy quan sát, xem xét, tìm hiểu thật kỹ về một người để quyết định xem bạn có bị ấn tượng bởi họ không? Nếu câu trả lời là có thì bạn nên mạnh dạn tiếp tục kết nối để viết về họ.
Để viết bài chân dung nhân vật, bạn nên hiểu rõ họ
Để viết về một tấm gương nào đó đặc biệt mà mình chọn lựa, mình thường dành thời gian khoảng 1 tuần để tìm kiếm tất cả các thông tin về họ. Nếu có Facebook, hãy lên xem tất cả các thông tin mà họ chia sẻ, bạn sẽ hiểu hơn về cách họ sống, cách họ suy nghĩ và cách họ làm.
Bạn có thể tìm kiếm các bài báo đã từng viết về họ để xem thêm thông tin và câu chuyện họ đã kể. Ngoài việc hiểu hơn về nhân vật bạn định viết, bạn cũng sẽ loại trừ các nội dung không nên lặp lại trong bài viết của mình. Càng hiểu rõ về nhân vật bao nhiêu, bạn càng khai thác và viết có sức thuyết phục bấy nhiêu.
Với mình, tất cả nhân vật mà mình từng có cơ hội phỏng vấn, mình đều chủ động chọn lựa, chủ động khai thác thông tin để biết thật nhiều về con người ấy. Sau đấy là các buổi trò chuyện trực tiếp hoặc trực tuyến vài lần để có cảm xúc và chất liệu hình thành bài viết.
Đừng quên tự trả lời được các câu hỏi như họ là ai? họ đang làm gì? họ có điều gì đặc biệt? họ có các thành tích gì nổi trội? họ quan tâm đến điều gì? Hãy xem họ như người thân của mình để cố gắng hiểu họ thật nhiều. Nếu bạn hiểu và nắm được thật nhiều thông tin khi trò chuyện với nhân vật, bạn sẽ được nhân vật chú ý hơn vì bạn đã chứng minh với họ rằng bạn đang thực sự quan tâm và nghiêm túc với bài phỏng vấn này.
Giúp bạn trở thành cây viết chuyên nghiệp. Kiếm tiền bằng nghề viết. Giới thiệu tới bạn thông tin khóa học của mình nhé.
TÌM HIỂU THÊMThuyết phục họ đồng ý bằng sự chân thành
Bạn cần lưu ý rằng các nhân vật đã có thành công và sự nghiệp họ thường rất bận. Để liên lạc được với họ và thuyết phục họ đồng ý cho bạn phỏng vấn bạn cần cho họ thấy bạn thực sự nghiêm túc. Nếu bạn đang công tác ở một tòa soạn báo, một cơ quan truyền thông nào đấy bạn sẽ dễ dàng trong việc tiếp xúc và khai thác hơn. Bởi các nhân vật cần biết câu chuyện họ của họ được chia sẻ ở đâu?
Lúc mình còn làm biên tập cho trang thông tin chính thức của Hội thanh niên Sinh viên Việt Nam tại Hoa Kỳ, mình được các anh chị trong Hội giới thiệu các nhân vật. Thông qua việc giới thiệu, cơ hội được nhân vật đồng ý trở nên cao hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả, bạn cần cho họ thấy sự chân thành ở bạn. Có thể một lần họ không đồng ý vì không biết bạn là ai, hoặc họ quá bận để chia sẻ? Nhưng vài lần sau đó, được bạn thuyết phục, họ sẽ suy nghĩ lại. Và thêm một lần thuyết phục nữa của bạn trong lúc họ đang phân vân, họ sẽ đồng ý. Đó là những gì đã từng trải qua với mình, còn đối với riêng từng trường hợp của mỗi cá nhân có thể sẽ khác nhau. Nhưng mình tin rằng, dùng sự chân thành để thuyết phục, nhân vật sẽ không có lý do gì để từ chối.
Những câu hỏi không nên bỏ qua khi viết chân dung nhân vật
Mình từng được nghe các nhân vật chia sẻ với mình rằng: “Nhờ có em mà chị hiểu rõ hơn về hành trình của chị. Nhờ có em mà chị có thể chia sẻ được câu chuyện của chị một cách dễ dàng hơn.” Để nhân vật chia sẻ nhiều, chi tiết và khơi gợi được những khía cạnh thú vị của họ, bạn cần biết cách đặt câu hỏi.
Bạn có thể xem qua bài phỏng vấn chân dung nhân vật mình từng được đăng trên CafeBiz để tham khảo cách mình đã đặt câu hỏi cho nhân vật.
John Sawatsky một phóng viên điều tra người Canada cho rằng việc đặt câu hỏi sai có thể chặn các dòng thông tin mà bạn muốn khai thác từ nhân vật. Ông cũng đưa ra các sai lầm cần tránh khi phỏng vấn nhân vật như: Không đặt câu hỏi, hỏi quá nhiều cùng lúc, sử dụng ngôn từ nhạy cảm, phóng đại, đặt câu hỏi đóng (chỉ trả lời có hoặc không).
Một vài câu hỏi bạn mà mình nghĩ rằng không nên bỏ qua trong việc khai thác thông tin để viết bài chân dung nhân vật: Anh/chị có thể chia sẻ những điểm đặc biệt về bản thân?; Tại sao anh/chị lại quyết định theo đuổi công việc hiện tại?; Anh/ chị đã được và mất gì khi lựa chọn làm điều này?; Anh/chị đã gặp phải những khó khăn và thử thách gì khi lựa chọn làm nó?; Anh/chị đã vượt qua những rào cản ra làm sao? Anh/chị có những hối tiếc gì? Anh/chị có thể chia sẻ về quan điểm sống? Anh/chị đã có kế hoạch gì cho tương lai? Anh/Chị có lời khuyên nào cho thế hệ trẻ đang đi theo con đường mà anh/chị đang đi?
Tùy vào từng tình huống cụ thể bạn có thể thay đổi cho linh hoạt. Nếu bạn có cơ hội phỏng vấn trực tiếp nhân vật, bạn có thể dựa vào câu trả lời của họ để đặt ra những câu hỏi chuyên sâu hơn. Bạn cứ liên tục đặt câu hỏi cho đến khi bạn thực sự hiểu những gì họ đang nói. Đấy chính là tư liệu quý để làm nên một bài viết chân dung thú vị, khắc họa đúng và sâu sắc nhất một nhân vật khiến độc giả say mê đọc.
Giữ mối quan hệ tích cực, bền vững với nhân vật
Thật may mắn và rất biết ơn khi những nhân vật mình từng viết về họ phần lớn đã trở thành đối tác, người bạn, người anh, chị em vô cùng thương mến trong cuộc đời mình. Họ có những câu chuyện để được truyền cảm hứng sống, làm việc, học tập hết mình. Họ có trải nghiệm để chân thành chia sẻ khi được hỏi về. Họ có thể trở thành người bạn tốt của bạn và cho bạn lời khuyên trong rất nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống.
Tuy rằng không phải tất cả các nhân vật đều có duyên trở thành một người bạn chân thành, một người “thầy” của bạn trong tương lai. Nhưng nếu bạn thường xuyên hỏi thăm, thường xuyên giữ liên lạc bằng nhiều cách khác nhau, bạn sẽ dần dần tạo nên được mối quan hệ tích cực và bền vững.
Có thể là một câu bình luận trên facebook, một tin nhắn cảm ơn và chia sẻ, một lời mời cafe trong một dịp nào đó sẽ khiến bạn có cơ hội thân thiết hơn với nhân vật của mình. Trong khoảng thời gian viết cuốn sách đầu tay – Rạng danh tài trí Việt năm châu, mình đã có được những mối quan hệ thật sự tốt đẹp với các nhân vật trong sách. Họ là mentor của mình, là người anh đáng tin cậy để mình tìm lời khuyên, họ là đối tác của mình, họ là người sẵn sàng giúp đỡ khi mình mở lời…
Để làm được những điều tuyệt vời này, bạn cần dành thời gian để duy trì mối quan hệ tốt đẹp, bền vừng với họ bằng cả trái tim mình.
Đăng ký nhận bài viết mới nhất của Hạnh qua email nhé.
